Termin biedermeier zwykło się używać do określenia stylu w meblarstwie i wnętrzarstwie, ze względu na swą użytkowość i powściągliwość w dekoracji, nazywany jest stylem mieszczańskim. Okres jego świetności przypada między Kongresem Wiedeńskim w 1815r., a Rewolucją 1848r. Styl ten, zwany wówczas „korynckim”, najsilniej przejawił się w Austrii i Niemczech, dotyczył głównie mebli i wnętrz, a w tych krajach obejmował także malarstwo II ćw. XIX w. Termin biedermeier przyjął się również na Węgrzech, Czechach, Skandynawii i w Polsce, szczególnie na południu kraju np. można podziwiać piękne meble w Zarzeczu koło Jarosławia.
Nazwa stylu – biedermeier – początkowo miała zabarwienie pejoratywne. Pochodzi od nazwiska bohatera tomu satyrycznych wierszy Ludwiga Eichrodta pt. „Biedermeiers Liederlust”. Nazwisko nawiązywało do znaczenia słów bieder – poczciwy i Maier – popularne w krajach niemieckojęzycznych nazwisko, częściej spotykane w formie Meier, która się później przyjęła. „Zacny pan Meier”, ośmieszony grafoman i zubożały po wojnach napoleońskich przeciętny Niemiec, lecz wciąż porządny i płacący podatki obywatel, poświęcający się rodzinie i domowi. Bohater traktowany żartobliwie, ucieleśniający małomiasteczkową ciasnotę.
Sekretera z nadstawą w stylu biedermeier, lata 1820-1830, Niemcy, Brandenburgia.
Komoda biedermeier, Jan Bogumił Weiss, Warszawa 1816 rok.
Lustro toaletkowe, Europa Środkowa, lata 1810-1820.
Biedermeier głównie, jako styl mieszczański, stał się oszczędną formą empire`u, pozbywając się jego sztywnej wspaniałości i aroganckiego bogactwa. Opierał się na modzie angielskiej ze względu na jej funkcjonalność i taniość. Dzięki temu meble stały się prostsze, lżejsze i bardziej funkcjonale. Był to pierwszy styl, który odzwierciedlał gospodarczą i kulturalną pozycję mieszczaństwa po przełomie stuleci, pierwszy nastrojowy i wygodny styl, bez fałszywego patosu empiru.
Mimo, iż meble biedermeierowskie kojarzone są powszechnie z warstwą mieszczańską, to warto zaznaczyć, że najwcześniej jednak pojawiły się na dworach królewskich i książęcych, a także cesarskim w Austrii. Meble biedermeierowskie stały we wnętrzu trzech głównych warstw społecznych: arystokracji, szlachty i mieszczaństwa. Stały się ujednoliceniem wyposażenia domu i stylu życia każdego z tych stanów.
Styl biedermeierowski rozpowszechnił się m.in. dzięki licznym wzornikom i ilustracjom zamieszczanym w prasie, a także katalogom gotowych już sprzętów. Zmiana sposobu nabywania mebli przyczyniła się do upowszechnienia nowego stylu. Można było dokupować konkretne meble w miarę potrzeb, zazwyczaj parami, zgodnie z podstawową zasadą symetrii, nie zmieniając przy tym wyglądu całego wnętrza. Taka możliwość sprawiła, że rzadko kupowano całe komplety czy garnitury mebli, jeśli już to miało miejsce to tylko w bardzo zamożnych środowiskach.
Gondolka biedermeier, fornirowana mahoniem i rzeźbiona w mahoniu, lata 1830-1840.
Okrągły stół biedermeier, lata 1830-1840, okleina orzech.
W stylu biedermeierowskim, jak żadnym innym wcześniej, zostało docenione samo drewno, jego wartość estetyczna. Podkreślano wzory usłojenia, eksponowano naturalną urodę forniru, barwę i właściwości konstrukcyjne drewna, manifestując przez to prostotę. Używano ręcznie przycinanego forniru o grubości 2-3 mm, a nawet 5 mm, zwano go wtedy obłogiem, który nakładano przeważnie tylko na zewnętrzne powierzchnie mebli, pozostawiając wewnątrz surowe, podstawowe drewno np. jodła, topola itp. Dzięki zastosowaniu całkowicie wysuszonego i dobrze obrobionego drewna, płaszczyzny się nie wypaczały. Dziś taki sposób fornirowania jest nie do pomyślenia. Niekiedy fornirowano w całości nogi i poręcze lekkich mebli, co wedle purytańskiego ducha stylu biedermeier uchodziło za luksus. Pisano pogardliwie, że „… każdy stół ma zwyczajne nogi z drewna jodłowego, które tkwią w orzechowych lub mahoniowych nogawkach…”.
Szlachetne meble biedermeierowskie były oklejane fornirem uzyskiwanym z różnych rodzajów gatunków drzew owocowych (wiśni, czereśni, gruszy, jabłoni), a także topoli, wiązu górskiego, jesionu, klonu jaworu, brzozy, palisandru. Forniry z mahoniu i orzecha były najmodniejsze i najelegantsze. Fornir był woskowany lub szelakowany na wysoki połysk, pozwalający niemal uzyskać lustrzane odbicie.
Meble wykonywane w całości z jednego masywu drewna były wyrobami najtańszymi i pochodziły przeważnie z małych warsztatów. Stosowano sosnę świerk, modrzew, rzadziej brzozę lub wiąz górski (brzost).
Meble stały się proste, o solidnej konstrukcji, pozbawione zwykle okuć i brązów oraz elementów rzeźbionych i złoconych, miały oddziaływać poprzez swoją piękną formę, swój szlachetny materiał i znakomite wykonanie.
Powrócono do skromnej intarsji, zamiast bogatych wzorów stosowano białe lub czarne żyłki, filety, motywy promieni słonecznych i dekoracje roślinne.
Witryna Wielkopolska, ok. 1825 rok, okleina brzoza. Muzeum im. Adama Mickiewicza w Śmiełowie.
Sekretera Śląsk lub południowe Niemcy, lata 1820-1830.
Powszechne stały się detale z białej kości np. szyldziki w kształcie tarczek i gałki do szuflad, natomiast zdobienia robione były z cyzelowanego, złoconego brązu, znacznie rzadziej mosiądzu. W meblach z uboższych domów zawiasy, zamki i okucia wykonywano prawie wyłącznie ze sztancowanej blachy miedzianej, mosiężnej i żelaznej.
Formy mebli biedermeierowskich cechowało dążenie do symetrii i stosowanie architektonicznych podziałów, z czego elementy zdobnicze były wyłącznie dekoracją, jej uzupełnieniem, a nie jak empirze integralną częścią mebla.
Rozwiązaniem typowo wiedeńskim było nadanie sekreterze kształtu liry.
Meble w stylu biedermeier
Jednym z najczęściej używanych mebli w okresie biedermeier była szafa. Podstawowym elementem upiększającym szaf było usłojenie forniru. Niekiedy dekorowano je gotyckimi łukami z „hebanizowanego” drewna lub krzyżującymi się po przekątnej czarnymi listwami. W latach 40tych pod wpływem neorokoka zaczęto stosować płyciny o falistym konturze, zaś drzwi były flankowane kolumnami, bądź półkolumnami albo pilastrami. Szafę wieńczył często przyczółek lub gzyms. Występowało wiele typów szaf np. jedno- lub dwuskrzydłowe ubraniowe i biblioteczne, kątowe (narożne). Wymyślną formą szafy ubraniowej jednoskrzydłowej był tzw. blender, imitujący swoim frontem sekreterę.
Do standardowego wyposażenia wnętrz należała także komoda. Komody wytwarzano zazwyczaj w typowej, klasycystycznej formie, miała trzy głębokie szuflady na dole i jedną płaską nieco wysuniętą do przodu nad nimi, a całość flankowały dwie kolumny, półkolumny albo pilastry, często wykonane jako szafki narożne. Występowały głównie dwie odmiany komód: małe, dwuszufladowe na wysokich, kanciastych nóżkach oraz duże, trzy- lub czteroszufladowe na niskich, klockowatych podstawach. Rzadziej pojawiały się komody z parą drzwiczek zamiast szuflad. W tym czasie komoda pełniła też funkcję biurka. Bardzo popularna była komoda zwana potocznie szyfonierką. Charakterystyczną jej cechą było siedem szuflad, każda na inny dzień tygodnia. Wytwarzano także komody z nadstawką, przeszkloną lub zasłoną.
Okrągły stół biedermeier, okleina mahoń a blat lity mahoń, lata 1820-1840.
Ważnym meblem biedermeierowskim był stół, wokół którego mogła zebrać się cała rodzina. Dużym powodzeniem cieszyły się okrągłe stoły, z trzonem rozwidlonym w trójnóg, rzadziej w czworonóg bądź osadzonym na platformie, lub też wsparte na 3-4 kolumnowych nogach rozmieszczonych pod oskrzyniem. Trzony stołów i stolików formowano m.in. w sześcio- lub ośmioboczne słupy, toczone balaski lub na kształt fasetowanych kielichów (wklęsłe u dołu a wypukłe u góry). Stoły okrągłe swoim kształtem nie wyznaczały żadnych uprzywilejowanych miejsc, zasiadający przy nim byli traktowani w równy sposób, dodatkowo taki kształt stołu umożliwiał wygodny i swobodny sposób siedzenia, bez obawy uderzenia się o nie nogą. Inny typem stołu biedermeierowskiego był prostokątny stół o konstrukcji deskowej z bocznymi klapami, czyli opuszczanymi, dodatkowymi płytami. Funkcję ozdobną i stabilizującą pełniło oskrzynienie, które miewało od jednej do trzech szuflad. Najczęściej nogi o profilu kwadratowym, zwężanym ku dołowi lub w kształcie liry. W późniejszym okresie podpory występowały w formie czterech zbiegających się wolut (ślimacznic), lub filara otoczonego woltami, bądź parą przecinających się diagonalnie podpór, które łączy poziomy rygiel u dołu.
Bardzo popularne były również mniejsze stoły o rozmaitych formach i funkcjach, np. do robótek kobiecych i szycia, toalety, gry w karty lub szachy, pod kwiaty itd. Z kolei bardzo rzadko występowały typowe dla wcześniejszych okresów, a stojące między oknami konsole z wieszanymi nad nimi lustrami. Ich rolę przejęły w tym czasie stoliczki przyścienne o różnym przeznaczeniu. Mały one przede wszystkim praktyczne zastosowanie, a nie, jak to bywało w innych stylach, były wyłącznie ozdobą wnętrza.
Stolik do robótek, okleina brzoza, Śląsk, ok. 1825 rok.
Stolik do robótek, fornir mahoń, Austria, lata 1815-1825.
Stolik do gry, czyli tzw. karciak, Niemcy, lata 1840-1860.
Moda w okresie biedermeier charakteryzowała się tym, że blaty stołu nie przykrywano obrusami, dlatego meble te miały zazwyczaj starannie okleinowane baty z gwiaździście ułożonych kawałków forniru albo z jednego kawałka, często zdobione intarsjami.
Największą jednak kreatywność można zauważyć w meblach do siedzenia, jako że był to okres lubujący się w wygodzie domowego życia, czyniąc wręcz z kanapy, zwanej inaczej sofą, główny „mebel towarzyski”. Łączyła i zrównywała ludzi niezależnie od statutu społecznego. Budowano ją z rozmachem i dbałością o komfort użytkownika, nadawano przy tym rozmaite kształty, od prostych geometrycznych, rozwijających wzory klasycyzmu i empiru, do brył formowanych po rzeźbiarsku, z silnie wygiętymi bokami, esowatymi nogami. Często dekorowano różnymi płaskorzeźbionymi motywami, jak łabędzie z wyciągniętymi szyjami, delfiny, rogi obfitości, gryfy, wici roślinne, woluty, wałki, kolumny, czasami również pozłacane.
Sofa biedermeier, Niemcy lata 1830-1850, Dolna Saksonia.
Kanapa Kolbuszowa, ok. 1820, okleina orzech, Jan Turek.
Dążenie stylu biedermeier do zwiększania funkcjonalności mebli znalazło swój wyraz również w budowie sof, w których skrzyniowe oparcia boczne były wykorzystane na schowki z szufladami, tzw. magazinsofa. Występowały również sofy zwane szafowymi, zabudowane od dołu, w których oskrzynieniu znajdowały się szuflady i schowki.
Meble do siedzenia wyściełano przede wszystkim włosiem końskim i trawą morską. Rzadziej stosowano stalowe sprężyny, które powszechnie zaczęły być używane w końcu lat 30tych XIX wieku.
Meble do siedzenia wyściełano przede wszystkim włosiem końskim i trawą morską. Rzadziej stosowano stalowe sprężyny, które powszechnie zaczęły być używane w końcu lat 30tych XIX wieku.
Meble biedermeier w naszej ofercie
Z dzisiejszej perspektywy mebli w stylu biedermeier, solidnych i na ogół prostych w formie, nie sposób postrzegać negatywnie. Tym bardziej, że charakterystyczna uroda mebli biedermeierowskich wiązała się z dążeniem do zapewnienia użytkownikowi komfortu. Z czasem (po ok. 1830 roku, gdy we Francji rodził się styl Ludwika Filipa) niemiecki i rosyjski biedermeier zaczął ewoluować ku formom bujniejszym i bogatszym. Meble w stylu biedermeier zyskiwały wtedy linię bardziej swobodną, a dekorację – obfitszą. Wtedy właśnie biedermeier okazał się dostosowaniem osiągnięć sztuki romantycznej do gustów mieszczaństwa. Kojarzone z prostym i funkcjonalnym, a zarazem bardzo prestiżowym wystrojem, stały się na nowo bardzo modne i poszukiwane.
Zapraszamy do zapoznania się z ofertą mebli biedermeier w naszym sklepie internetowym Neoantyk.pl, w którym uniwersalny charakter tych mebli umożliwi łączenia ich z innymi stylami, a elegancka forma mebli zostanie doceniona we współczesnych czasach.
